Najstarsza zachowana polska kolęda pochodzi z 1424 roku i zaczyna się słowami: Zdrów bądź, krolu anjelski. Pierwotnie jednak na język polski kolędy głownie z łaciny i ze śpiewników braci czeskich.
Wzrost popularności gatunku nastąpił na przełomie XVII i XVIII wieku, wtedy ustalił się sam termin kolęda w znaczeniu pieśni bożonarodzeniowej. Powstała wówczas jedna z najważniejszych polskich kolęd W żłobie leży. Jej autorstwo przypisywane jest Piotrowi Skardze, zaś melodia to polonez koronacyjny króla Władysława IV.
Inną bardzo popularną kolędę Bóg się rodzi, do melodii w rytmie poloneza, napisał Franciszek Karpiński. Twórcami kolęd byli także między innymi Mikołaj Sęp Szarzyński i Andrzej Morsztyn, w XIX w. Zygmunt Noskowski, a na początku XX w. Feliks Nowowiejski.
Kolędę Lulajże, Jezuniu Fryderyk Chopin zacytował w środkowej części scherza h-moll op.20.
W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek.
W XIX wieku rozpoczęto na większą skalę zbieranie kolęd i pastorałek, a punktem odniesienia jest wydany w 1843 zbiór Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego.
Współcześnie kolędy nadal wykonywane są w praktyce ludowej na wsiach podczas okresu Bożego Narodzenia oraz Godów oraz w kościołach, szkołach, podczas jasełek, w domach podczas Wigilii.
Kolędy polskie jako jedne z nielicznych w Europie, są żywym elementem tzw. kolędowania po domach. Powstają też nowe kolędy, komponowane przez współczesnych twórców, których popularność dorównuje kolędom tradycyjnym, np. kolęda z lat 30. XX w. Nie było miejsca dla Ciebie, czy Kolęda o gwieździe z musicalu Kolęda Nocka z lat. 80 XX w.
(źr. wikipedia.org)
